CASA SOFIA

Casa Sofia: De huiskamer van Nieuw-West

Casa Sofia is plek die evenveel voelt als een cultureel centrum als een buurtcafé. De geur van koffie vult de ruimte vol gezellige banken en aan de achterzijde staan planken vol met boeken. Mohammed, de oprichter van Casa Sofia, ontvangt me met een brede glimlach. Hij reflecteert hij op de reden waarom hij Casa Sofia in 2016 oprichtte.

“Er was wel een buurthuis, maar bij een buurthuis krijg je toch altijd het idee dat je echt bejaard moet zijn of dat je het echt niet meer moet weten,” zegt hij. “Het had een beetje iets heftigs. Misschien is het niet de juiste setting.” Dus bedacht hij een alternatief: een ontmoetingsplek die toegankelijk is voor iedereen, ongeacht leeftijd of achtergrond. Een plek waar je net zo goed terecht kan voor een koffie als voor een goed gesprek of een culturele avond. Zo ontstond Casa Sofia, vernoemd naar zowel Mohammeds dochter als het Arabische woord voor kennis. Kennis delen, toegankelijk maken en verbinding faciliteren – dat is de kern van deze plek.

Een multifunctionele ontmoetingsplek

Casa Sofia is meer dan een café. De ontmoetingsplek organiseert tal van activiteiten die de buurt versterken. Een belangrijk onderdeel van Casa Sofia is de buurtbibliotheek, opgezet in samenwerking met de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA). Het is de eerste bibliotheeklocatie die niet door de OBA zelf wordt gerund, maar door de mensen van Casa Sofia en vrijwilligers. De collectie wordt twee keer per jaar aangepast op basis van de behoeften van de buurt.

Daarnaast speelt literatuur een grote rol binnen Casa Sofia. Mohammed is ook betrokken bij Stichting El Hizjra, een collectief van migranten-schrijvers. Onder de noemer ‘Buurtverhalen’ leggen zij de levensverhalen van buurtbewoners vast. “We tekenen meestal alleen de memoires op van beroemde mensen aan het eind van hun carrière,” legt hij uit. “Maar wij willen dat ook doen voor gewone buurtbewoners.” Zo vertelde hij over het verhaal van een vrouw die veertig jaar lang over de wereld had gevaren, maar nu eenzaam in een verzorgingstehuis zat, “Die heeft alle havens van de wereld gezien, zeg maar.” Of dat van Mustaffa, jarenlang schoonmaker bij Casa Sofia, maar ooit profvoetballer bij de Marokkaanse versie van Ajax. Als de verhalen opgeschreven zijn wil hij per persoon een avond rondom de verhalen van deze mensen organiseren.

Niet alleen cultuur en kennisoverdracht staan centraal bij Casa Sofia. Ook de sociale infrastructuur van de buurt wordt actief versterkt. Een voorbeeld hiervan is een groep Marokkaanse moeders die sinds vorig jaar bijeenkomt om na te denken over de zorg in de buurt. “In Nederland is zorg heel professioneel geregeld, maar in veel culturen loopt dat via familie en de gemeenschap,” zegt Mohammed. “Voor veel mensen is het raar om direct naar iemand in een witte jas te stappen in plaats van eerst met de buurvrouw te overleggen.” De groep groeide van zeven naar 55 deelnemers en kreeg aandacht van zorginstellingen. “Halverwege vorig jaar stond een artikel in de krant van Marel Levi, een dokter en oud directeur van het AMC, die onderzoek had gedaan naar de gezondheidszorg van migranten Amsterdammers. En die bleek op verschillende terreinen echt heel slecht te zijn, veel slechter dan gemiddelde Amsterdammer. Dat heeft te maken met dat Amsterdammers met migratieachtergrond een paar specifieke problemen hebben. Bijvoorbeeld suikerziekte kan bijvoorbeeld veel meer voor en dan met name Marokkanen, Turken. En dan heb je hart en bloedvaten, met name de Hindoestaanse Amsterdammers.” Mohammed koppelde dit weer terug met de groep vrouwen met de vraag ‘Hoe moet de zorg georganiseerd worden?’. “Toen kregen we heel snel al mensen van de zorgorganisaties die aanbelden en mee wilden praten, maar die hebben we dus bewust weggehouden. Want die organisaties hebben vaak een oplossingvoor jouw probleem, jij hebt het probleem en zij zijn oplossing. We wilden juist omdraaien.” Inmiddels ondersteunt het innovatiefonds van Agis het project.

Naast zorg en literatuur zijn er talloze andere initiatieven. Het vrijdagavonddiner met Taste of New West brengt buurtbewoners samen rondom eten, waar een land als thema wordt gekozen met bijpassend eten, muziek en poëzie. “Een avondje uitgaan is niet voor iedereen weggelegd, het is duur, en voor sommige mensen is de stad heel ver” legt Mohammed uit. “Daarom willen we zorgen dat mensen in de wijk ook een avondje uit kunnen.”

Daarnaast zijn er podcastlessen waar plek voor nieuwkomers en statushouders wordt gereserveerd. Sportlessen voor vrouwen die anders nooit een sportschool zouden betreden. Een samenwerking met Kledinglab, waarbij afgedankte kinderkleding wordt ingezameld en gratis beschikbaar wordt gesteld aan gezinnen in schuldhulpverlening.

Groene initiatieven ontbreken evenmin. Voor de deur groeit munt, gebruikt in de thee, en het interieur is grotendeels opgebouwd uit gerecycled meubilair. “Duurzaamheid is niet alleen vergroening,” benadrukt Mohammed, “het is ook bouwen aan iets blijvends.”

De initiatieven worden gedragen door een netwerk van vrijwilligers en samenwerkingspartners. Toch is het niet altijd makkelijk om de bureaucratische molens van de stad te laten draaien. Mohammed herinnert zich nog hoe hij vier keer een aanvraag moest indienen voor de eerste locatie van Casa Sofia voordat hij een akkoord kreeg. “Als ik toen dat geduld niet had gehad, dan was ik gestopt,” zegt hij. Volgend jaar bestaat Casa Sofia tien jaar.

De uitdagingen van een gemeenschap bouwen

Toch kent het runnen van Casa Sofia ook uitdagingen. Een eigen terras? “Dat stond niet in het bestemmingsplan.” Toch blijft Mohammed volharden. “De eerste drie keer is het antwoord altijd ‘nee’, maar bij de vierde keer krijg je een ‘misschien’ en pas dan ga je praten’. Een voorwaarde om hiermee om te gaan is geduld hebben. “Als je het gedult niet hebt dan is dit niet jouw vak.”

Een andere uitdaging is financiering. “Casa Sofia zelf krijgt geen structurele subsidie,” legt hij uit. “Alleen als we specifieke sociale projecten doen.” Vrijwilligers zijn even belangrijk – en moeilijk te vinden. “Wij kunnen niet zonder vrijwilligers, ik schrijf nu een vacature om het ook via vrijwilligerscentrale te regelen. Het is een permanente zoektocht.

Ondertussen verandert de buurt. Waar Nieuw-West ooit een ondergeschoven kindje van de stad was, trekt het nu steeds meer bewoners en investeerders. Mohammed ziet kansen voor een eigen pand in de nieuwe wijk Schinkelkwartier, maar merkt ook dat de grond al is verkocht aan projectontwikkelaars. Een tijdelijke locatie werd geopperd, maar dat zag hij niet zitten. “Dat nomadische leven heb ik in Marokko achter me gelaten. Ik wil nu een keer iets permanents.”

Ondanks de obstakels blijft Casa Sofia groeien. “Je zou een tool moeten ontwikkelen om maatschappelijk rendement te meten,” zegt Mohammed. “Want hoe druk je uit dat je mensen een avond uit in de wijk hebt bezorgt?” 

Buurtinitiatieven en bredere maatschappelijke trends

Casa Sofia raakt aan grote maatschappelijke kwesties. De zorg, eenzaamheid en sociaal isolement zijn thema’s. “Wij organiseren bijvoorbeeld met de zorgmoeders dat ouderen actief worden opgehaalt en meegenomen voor een kop koffie in het cafe.” Het lijkt iets kleins, maar de impact is groot. “We hebben al veel mensen uit hun isolement gehaald.” 

Toch blijft het lastig om als kleine organisatie het verschil te maken “Als je soms met de gemeente aan tafel zit dat kijk je naar 4 mensen die allemaal een klein stukje doen. Jij moet in je eentje doen wij zij allemaal bij elkaar doen. Daarnaast krijgen zij allemaal betaald voor de tijd dat je daar zit, ik moet het ernaast doen.”

Tegelijkertijd is er nog veel werk te doen. “We doen ons best om te verbinden, maar de verbinding tussen verschillende groepen kan echt nog veel beter,” zegt Mohammed. “Ik heb wel eens gekeken hoe de buurt stemt, en zowel DENK als FVD en PVV doen het hier best goed. Dat laat zien hoe verdeeld de wijk is.”

Mohammed herkent veel van de principes uit de donuteconomie in Casa Sofia. “Er zijn gewoon grenzen aan wat mogelijk is, fysiek en economisch, die moet je respecteren. Niet alles kan in financieel rendement worden uitgedrukt.” Waarom meten we de waarde van een avondje uit niet in termen van sociale cohesie?

Samen bouwen aan een betere toekomst

Casa Sofia is een voorbeeld van hoe een kleine gemeenschap een groot verschil kan maken. Mohammeds verhaal is er een van volharding, visie en samenwerking. “Je kunt niets alleen,” besluit hij. “Je kan nooit overal goed in zijn, je moet altijd kijken waar je goed in bent en waar je minder goed in bent. Dat stukje waar je dan minder goed in bent, moet je een partner in zoeken. Je moet elkaar helpen om je doel te bereiken.Daarnaast is het financieel gezien handig om altijd je doelen aan te geven en mensen mee te nemen. Wij nodigen de mensen die ons financieren ook uit op zo’n avond als Taste of New West zodat zij  kunnen zien wat we doen.” Mohammed beweerdt dat in de matshcappelijke doelen die je wilt bereiken je altijd zelf het goeie voorbeeld moet geven. “Practice what you preach.”

Tien jaar geleden was Casa Sofia nog een idee. Nu is het een instituut in Nieuw-West. In een wereld waarin succes vaak in geld wordt uitgedrukt, is Casa Sofia een bewijs dat echte waarde in iets anders schuilt: in ontmoeting, verbinding en een gedeeld gevoel van thuis.